Published By 
intercrop farming: సహజ వ్యవసాయం వల్ల రైతులు మళ్లీ వ్యవసాయాన్ని సారవంతం చేస్తున్నారు. ప్రకృతి వ్యవసాయం చేయడం ద్వారా రైతులు నేల నాణ్యతను రెట్టింపు చేసుకుంటున్నారనడంలో సందేహం లేదు. అంతే కాదు కొందరు రైతులు సహజ వ్యవసాయంతో పాటు అంతర పంటల సాగును కూడా అవలంబిస్తూ ఒకే చోట అనేక రకాల పంటలు పండిస్తున్నారు. ఈ నేపథ్యంలో నాగ్ పూర్ కు కొన్ని కిలోమీటర్ల దూరంలోని వార్ధాలో నివసిస్తున్న రైతులు సహజ మిశ్రమ వ్యవసాయాన్ని అవలంబిస్తున్నారు. కమల్‌నాయన్ జమ్నాలాల్ బజాజ్ ఫౌండేషన్ ఈ రైతులందరికీ నిరంతరం సహజ వ్యవసాయాన్ని నేర్పుతోంది మరియు రైతులు దానిపై గరిష్ట ప్రాధాన్యతనిచ్చేలా అన్ని ప్రయత్నాలు చేస్తోంది.
మిశ్రమ వ్యవసాయం రైతుల జీవితాల్లో కలకలం రేపుతోంది
ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో వార్ధాకు చెందిన సతీష్ మిశ్రా అనే రైతు సహజ వ్యవసాయంతో మిశ్రమ వ్యవసాయం చేస్తున్నాడు. తనకున్న పావు ఎకరం పొలంలో 10 రకాల పంటలు వేసి మంచి లాభాలు పొందుతున్నాడు. సతీష్ మిశ్రా తన వ్యవసాయంలో నారింజ, మోసంబి, జామ, బొప్పాయి, చీకూ మరియు డ్రాగన్ ఫ్రూట్ వంటి పండ్లను పండించారు. దీనితో పాటు టమోటా, పాలకూర, క్యాబేజీ వంటి కూరగాయలను కూడా పండిస్తారు.
తేనెటీగల పెంపకం
విశేషమేమిటంటే అతను తన పొలంలో చెట్లపై తేనెటీగలను కూడా పెంచాడు, దాని నుండి తేనెను కూడా విక్రయిస్తున్నాడు. సతీష్ మిశ్రా తన పొలంలో తేనెటీగల పెంపకం కోసం 80 పండ్ల చెట్లను నాటాడు, దాని వల్ల అతను వ్యవసాయంతో పాటు తేనెను అమ్మడం ద్వారా రెట్టింపు లాభం పొందుతున్నాడు.
అంతరపంటల సాగు యొక్క ప్రయోజనాలు
అంతరపంటల వ్యవసాయం యొక్క అతిపెద్ద ప్రయోజనం ఏమిటంటే రైతులు తమ లాభం కోసం ఏ సీజన్‌లోనూ వేచి ఉండాల్సిన అవసరం లేదు . బదులుగా రైతులు ఏడాది పొడవునా ఇటువంటి వ్యవసాయం ద్వారా డబ్బు సంపాదిస్తారు. రైతులు తక్కువ వ్యవధిలో మిశ్రమ వ్యవసాయం చేయడం ద్వారా భారీ లాభాలను ఆర్జించవచ్చు.
విజయవంతమైన రైతు సతీష్ మిశ్రా మాట్లాడుతూ తాను ఇంతకు ముందు ఈ పావు ఎకరంలో పత్తిని వేసేవాడిని, దాని నుండి ఖర్చులన్నీ తీసివేసి సంవత్సరానికి 22-25 వేల రూపాయల వరకు సంపాదించవచ్చని చెప్పారు. ఇప్పుడు అదే పొలంలో మిశ్రమ వ్యవసాయం చేస్తూ రూ.1.25 లక్షల వరకు సంపాదిస్తున్నాడు. మరోవైపు తేనె కూడా సంపాదిస్తుంది. అంటే వారి ఆదాయం మునుపటి కంటే 4-5 రెట్లు ఎక్కువ అయ్యింది, ఇది వారి జీవితాన్ని మెరుగుపరుస్తుంది.
