Wheat Stem Rust: గోధుమ లో వచ్చే కాండం తుప్పు తెగులు

Wheat Stem Rust: ప్రపంచవ్యాప్తంగా గోధుమల లో వచ్చే అత్యంత ముఖ్యమైన మరియు విధ్వంసక వ్యాధి. M.P, మహారాష్ట్ర, రాజస్థాన్ మరియు U.Pలలో 1946-47లో వచ్చిన తుప్పు మహమ్మారి రెండు మిలియన్ టన్నుల ధాన్యాన్ని నాశనం చేసింది. 1956-57లో W.B, బీహార్ మరియు U.Pలోని తూర్పు భాగాలలో తుప్పు పట్టడం వల్ల భారీ నష్టం వాటిల్లింది మరియు కొన్ని ప్రాంతాలలోని ధాన్యం పంటకు పనికిరాకుండా పోయింది. భారతదేశంలో నల్ల కాండం తుప్పు అనేది దేశంలోని అన్ని ప్రాంతాలలో ప్రబలంగా ఉన్నప్పటికీ, సాధారణంగా పంట కాలంలో అధిక ఉష్ణోగ్రతలు ఉండే దేశంలోని మధ్య, దక్షిణ మరియు తూర్పు ప్రాంతాల్లో మాత్రమే అంటువ్యాధి రూపంలో కనిపిస్తుంది. ఉత్తర భారతదేశంలో, ఈ వ్యాధి సాధారణంగా మార్చిలో కనిపిస్తుంది, ఇది పంట పరిపక్వ దశకు చేరుకున్నప్పుడు ధాన్యం దిగుబడికి పరిమిత నష్టాన్ని మాత్రమే కలిగిస్తుంది, అయితే, దక్షిణ ప్రాంతాలలో, నవంబర్ నుండి డిసెంబర్ వరకు తీవ్ర నష్టాలను కలిగిస్తుంది. బార్లీ కూడా ఈ తుప్పుకు గురవుతుంది. గోధుమలు మన రాష్ట్రం లో ఆదిలాబాద్ మరియు చలి ఎక్కువగా ఉండే ప్రాంతంలో పండిస్తారు.

Wheat

లక్షణాలు:

రస్ట్(తుప్పు) ఇన్ఫెక్షన్ యొక్క మొదటి లక్షణం ఆకులు, ఆకు తొడుగులు, కాయలు మరియు పూల నిర్మాణాలు. ఈ మచ్చలు త్వరలో దీర్ఘచతురస్రాకార, ఎర్రటి గోధుమ రంగు యురేడో-స్ఫోటములుగా అభివృద్ధి చెందుతాయి, తరచుగా ఒకదానికొకటి విలీనం అవుతాయి, చివరకు బ్రౌన్ యురేడోస్పోర్‌ల ద్రవ్యరాశిని బహిర్గతం చేస్తాయి. పెద్ద సంఖ్యలో ఉరేడోసోరి పగిలి వాటి బీజాంశాలను విడుదల చేసినప్పుడు, మొత్తం ఆకు బ్లేడ్ మరియు ఇతర ప్రభావిత భాగాలు దూరం నుండి కూడా గోధుమ రంగులో కనిపిస్తాయి.

Wheat Stem Rust

తరువాత సీజన్‌లో, టెలియుటోసోరి ఉత్పత్తి అవుతుంది. అవి ప్రస్ఫుటంగా, సరళంగా లేదా దీర్ఘచతురస్రాకారంలో ఉంటాయి, ముదురు గోధుమరంగు నుండి నలుపు వరకు ఉంటాయి మరియు తరచుగా ఒకదానితో ఒకటి విలీనం అవుతాయి, ఇవి నల్లటి గాయాలు యొక్క సరళ పాచెస్‌కు కారణమవుతాయి, ఇవి నల్ల తుప్పు అనే పేరుకు కారణమవుతాయి. పరిపక్వత వచ్చినప్పుడు, టెలియుటోసోరి పగిలిపోయి, ముదురు గోధుమ రంగు టెలియుటోస్పోర్‌ల ద్రవ్యరాశిని బహిర్గతం చేస్తుంది. పరివర్తన దశలో, ప్రభావిత కణజాలాలపై గోధుమ మరియు నలుపు మాస్ బీజాంశం యొక్క మొజాయిక్ ఉంది, ఇది ముందుగానే ఎండిపోతుంది. అంతేకాకుండా, తీవ్రమైన ఇన్ఫెక్షన్ల విషయంలో వ్యాధిగ్రస్తులైన మొక్కలు కుంగిపోతాయి మరియు చిన్న మొలకలు మరియు ముడుచుకున్న గింజలను ఉత్పత్తి చేస్తాయి, లేదా ధాన్యం అస్సలు ఉండదు.

Wheat Stem Rust

వ్యాధికారకం:

బ్లాక్ స్టెమ్ తుప్పు అనేది హెటెరోసియస్ ఫుల్ సైకిల్ రస్ట్. దాని జీవిత చక్రాన్ని పూర్తి చేయడానికి ఒకటి కంటే ఎక్కువ హోస్ట్ జాతులు అవసరం. గోధుమ, బార్లీ మరియు కొన్ని గడ్డిపై ఉరేడియల్ మరియు టెలియల్ దశలు మరియు ప్రత్యామ్నాయ అతిధేయలైన బెర్బెరిస్ (బార్బరీ) మరియు మహోనియా జాతులపై పిక్నియల్ మరియు ఏషియల్ దశలు ఏర్పడతాయి. యురేడోస్పోర్‌లు గోధుమరంగు, ఓవల్ ఆకారంలో, మందపాటి గోడలు మరియు సన్నని పొట్టి వెన్నుముకలతో గుర్తించబడతాయి మరియు కాండాలపై ఒక్కొక్కటిగా ఉంటాయి. టెలియుటోస్పోర్‌లు ముదురు లేదా చెస్ట్‌నట్ గోధుమ రంగులో ఉంటాయి, రెండు కణాలతో ఉంటాయి, సన్నని గోడలు కలిగిన, హైలిన్ ఫోర్ సెల్డ్ ప్రోమిసిలియం (బాసిడియం) ఉత్పత్తి చేయడం ద్వారా మొలకెత్తుతాయి. ఫంగస్ చాలా ప్రత్యేకమైనది మరియు 38 ఫిజియోలాజికల్ జాతులు (250 కంటే ఎక్కువ) ఉన్నాయి. 11, 15c, 34-A మరియు 122 జాతులు భారతదేశంలోని గోధుమలు పండించే ప్రాంతాలలో వైరస్ రూపంలో ఎక్కువగా కనిపిస్తాయి.

Also Read: డాబాపై కూరగాయల పెంపకం..

వ్యాధి చక్రం:

ప్రాథమిక సంక్రమణం ప్రధానంగా బార్బెర్రీ ద్వారా వస్తుంది, అంటే, బెర్బెరిస్ వల్గారిస్. ఈ బార్బరీ మొక్కలు USA, యూరోప్ మరియు ఆస్ట్రేలియాలో పాత్రను పోషిస్తాయి, భారతదేశంలో వలె అవి ఫంగస్ యొక్క శాశ్వతత్వంలో ఎటువంటి పాత్రను పోషిస్తాయని తెలియదు. నల్ల తుప్పు కోసం ఐనోక్యులమ్ యొక్క మూలం దక్షిణం నుండి వస్తుంది, అంటే, నీలగిరి మరియు పుల్నీ కొండలు. ఉత్తర భారతదేశంలోని మైదానాలలో వేసవి నెలలలో అధిక ఉష్ణోగ్రతల కారణంగా యురేడోస్పోర్‌లు మనుగడ సాగించలేవు. రాటూన్ టిల్లర్‌లు లేదా స్వయంగా విత్తిన గోధుమ మొక్కలు, ఆలస్యమైన మరియు సీజన్‌లో లేని గోధుమ పంటలు మరియు చల్లని ప్రాంతాలలో ముఖ్యంగా ఉత్తరాన హిమాలయాలు, దక్షిణాన నీలగిరి మరియు పుల్నీ కొండల పాదాలలో పెరిగే కొన్ని గడ్డిపై శిలీంధ్రం మనుగడ సాగించే అవకాశాలు కనిపిస్తున్నాయి. గొప్ప. గడ్డి, అంటే, బ్రిజా మైనర్, బ్రోమస్ పటులా, బ్రాచిపోడియం సిల్వాటికం మరియు అవెనా ఫటువా, ఆఫ్-సీజన్‌లో ఫంగస్‌ను కలిగి ఉంటాయి. కొండ ప్రాంతాల్లోని గోధుమ మొక్కలు మరియు గడ్డిపై వేసవిలో ఫంగస్ మరియు ప్రధాన గోధుమ పంట కాలంలో మైదానాలకు వ్యాపిస్తుందని నమ్ముతారు. మధ్య నేపాల్‌లో, ఆగస్టులో విత్తిన మరియు డిసెంబర్, జనవరిలో పండించిన గోధుమ పంట అక్టోబరు నుండి పి. గ్రామినిస్ ట్రిటిసి ద్వారా సోకుతుంది. ఇది ప్రతి సంవత్సరం ఫిబ్రవరి నుండి వ్యాధి సోకిన మైదానాలలో విత్తబడిన ప్రధాన పంటకు ఐనోక్యులమ్ మూలంగా ఉండవచ్చు.

నిర్వహణ:

• స్వయంగా నాటిన గోధుమ మొక్కలు మరియు కలుపు మొక్కల నిర్మూలన
• విత్తే సమయాన్ని సర్దుబాటు చేయండి
• కళ్యాణసోనా, సోనాలికా, చోటి లెర్మా, లెర్మా రోజో, సఫేద్ లెర్మా, NP 700 & 800 వంటి నిరోధక రకాలను పెంచండి.
• ఆలస్యంగా విత్తడం మానుకోండి
• నత్రజని కలిగిన ఎరువులను సమతుల్యంగా ఉపయోగించడం
• Plantavax@0.1%తో విత్తన శుద్ధి చేసి, అదే రసాయనంతో రెండు స్ప్రేలు చేయాలి.
• 15 రోజుల వ్యవధిలో Zineb@0.25% లేదా Mancozeb@0.25% లేదా Plantavax@0.1%తో రెండుసార్లు లేదా మూడుసార్లు పిచికారీ చేయాలి.

Also Read:రైతు బంధు ఓ గేమ్ ఛేంజర్- నిరంజన్ రెడ్డి